Kapituły katedralne miały swój początek we wczesnochrześcijańskich prezbiteriach biskupich (senatach biskupich), które stanowili diakoni i niżsi rangą duchowni, zgromadzeni wokół biskupa i wspomagający go w sprawowaniu funkcji liturgicznych i zarządzaniu diecezją. Nazwa „kapituła katedralna” pochodzi od ich codziennych posiedzeń przy kościele katedralnym poświęconych lekturze jednego rozdziału (capitulum) Pisma Świętego. Kapituły katedralne odgrywały w dziejach Kościoła doniosłą rolę. Jako samodzielne korporacje, zgodnie z przepisami prawa kościelnego posiadały własne statuty i przywileje zatwierdzone przez biskupa oraz Stolicę Apostolską.
Czas powstawania kapituł katedralnych w Polsce datuje się na koniec XI wieku. Od XIII wieku były organem współrządzącym diecezją i jednocześnie należały do tych instytucji diecezjalnych, które były najbardziej wierne tradycji i zwyczajom związanym z jej życiem i jej przywilejami.
Krakowska Kapituła Katedralna jest jedną z najstarszych w Polsce. Pierwsze przekazy mówiące o jej istnieniu pochodzą z czasów panowania księcia Władysława Hermana (1079 – 1102). Zaistniała w związku z budową nowej Katedry na Wawelu, początkowo tworzyło ją 20 kanoników. Pierwsza pełna lista kanoników katedralnych w Krakowie została zamieszczona w spisie dziesięciny papieskiej z 1326 roku. Kapituła liczyła wtedy 6 prałatur i 25 kanonii. Tworzyło ją grono duchownych skupionych wokół biskupa. Do ich obowiązków należało uświetnianie Służby Bożej, służenie radą i pomocą biskupowi, jednocześnie kanonicy posiadali prawo do stalli w kościele, głosu na kapitule, oraz stroju kanonicznego.
Działalność Krakowskiej Kapituły Katedralnej normowana była przez szereg wiekowych statutów i przywilejów i dekretów biskupich. Do najstarszych zachowanych należały statuty biskupa Pawła z Przemankowa (6 maja 1292) i biskupa Jana Grota (8 kwietnia 1328). Z bardziej znanych statutów Krakowskiej Kapituły Katedralnej zachowały się statuty kardynała Jerzego Radziwiłła (1596),biskupa Piotra Gembickiego (1651), biskupa Andrzeja Trzebickiego (1676).Na przestrzeni lat 1328-1746 zostało wydanych 248 dekretów i rozporządzeń biskupich normujących aspekty prawne działalności i funkcjonowania Krakowskiej Kapituły Katedralnej.
W 1924 roku na mocy nowego kodeksu prawa kanonicznego Krakowska Kapituła Katedralna pod przewodnictwem biskupa Anatola Nowaka zredagowała swoje dotychczasowe statuty, które 18 października 1924 roku zostały zaaprobowane przez ówczesnego zwierzchnika diecezji krakowskiej – księcia biskupa Adama Stefana Sapiehę. Nowe statuty ustanawiały Krakowską Kapitułę Katedralną kolegium kapłanów, której działalność instytucjonalna wiązała się z wzbogacaniem kultu Bożego w Kościele, pełniła ona również funkcję senatu i rady pomocniczej w rządzeniu diecezją. Biskup krakowski miał sięgać jej porady w kwestiach ważnych i trudnych.
Według statutu jej pełny tytuł brzmiał Prześwietna Krakowska Kapituła Katedralna. Jej herb, jak za czasów staropolskich, składał się z trzech koron na ciemnoniebieskim tle.
Zbiór nowych statutów Krakowskiej Kapituły Katedralnej składał się z 8 tytułów:
- o celach, prawach, przywilejach kapituły
- o urządzeniu kapituły, przydzieleniu i instalacji urzędów i porządków rangi
- o kanonikach i urzędach
- o obowiązkach kanoników
- o strojach kanoników
- o posiedzeniach kapituły
- o utrzymaniu kapituły i zarządzie dóbr kapituły
- o testamencie i pogrzebie kanonika
Krakowska Kapituła Katedralna otrzymała w swojej długiej historii kilka przywilejów papieskich, które podniosły jej rangę. Między innymi papież Pius IX w 1856 roku nadał Kapitule przywilej noszenia specjalnych szat kapłańskich, które nosili prałaci papiescy. W okresie od III rozbioru I Rzeczypospolitej w 1795 roku do wybuchu II wojny światowej Krakowska Kapituła Katedralna pełniła szczególnie istotną rolę w walce o przetrwanie diecezji krakowskiej.