SALA KRÓLEWSKA

W tej części ekspozycji prezentowane są regalia – przedmioty związane z koronacją królów polskich, ich pochówkami oraz fundacjami dla Katedry Wawelskiej, które były przechowywane od XI stulecia w Skarbcu Katedralnym. Jednym z najważniejszych eksponatów jest włócznia św. Maurycego, ofiarowana w 1000 roku podczas zjazdu w Gnieźnie Bolesławowi Chrobremu przez cesarza Ottona III.

Ta średniowieczna broń ceremonialna uważana jest za pierwsze historyczne insygnium władzy używane przez władców Polski z dynastii Piastów. Na wystawie można również zobaczyć aksamitny płaszcz koronacyjny Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego króla Polski, wykonany na jego ceremonię koronacyjną, która odbyła się w 1764 roku. Razem z nim prezentowane są dwa miecze: koronacyjny Augusta III z 1733 roku oraz szesnastowieczny miecz wydobyty z grobu Zygmunta Augusta.

Znakomitym przykładem późnobarokowej sztuki złotniczej jest Złota Róża – dar papieża Klemensa XII dla Marii Józefy, żony króla polskiego Augusta III Sasa. W tej sali możemy również oglądnąć królewskie insygnia grobowe m. in. koronę, berło i jabłko należące do Kazimierza Jagiellończyka, wykonane w 1492 roku, a także jabłko Anny Jagiellonki ozdobione rytowanym Orłem w koronie z 1596 roku oraz kopie jej korony i berła.

Na szczególną uwagę zasługuje również czternastowieczny racjonał biskupów krakowskich – dar królowej Jadwigi. Jest to bardzo rzadko spotykany element stroju liturgicznego, którego nadanie było regulowane specjalnym papieskim przywilejem. Papież Jan Paweł II ubierał racjonał podczas sprawowania uroczystej liturgii w Katedrze Wawelskiej.

SALA SKARBCA KATEDRALNEGO W. XI-XVI

Znajduje się tu unikalna w skali Polski kolekcja dzieł sztuki będących przedmiotami kultu religijnego, które były darami biskupów, królów i magnatów polskich oraz eksponaty związane z historią Katedry Wawelskiej od jej początków do XVI wieku.

Można tu obejrzeć arcydzieła rzemiosła artystycznego, tkactwa oraz hafciarstwa a także piętnasto- i szesnastowieczne malarstwo. Jest tu wspaniała srebrna skrzyneczka udekorowana scenami walk rycerskich – zwana saraceńsko-sycylijską – służąca przez wieki jako relikwiarz a także arcydzieło późnogotyckiego hafciarstwa – ornat ufundowany w początkach XVI wieku przez wojewodę krakowskiego Piotra Kmitę, przedstawiający siedem scen z życia św. Stanisława – patrona Katedry Wawelskiej.

Szczególne znaczenie mają prezentowane w tej części ekspozycji przedmioty wyjęte z grobu biskupa Maura: srebrny kielich i patena, złoty pierścień, paciorek kościany i ołowiana tabliczka pochodzące z początku XII wieku, które stanowią ważne źródło poznania obyczaju funeralnego w Polsce średniowiecznej. Możemy tu również zobaczyć jedno z najwspanialszych biskupich nakryć głowy – infułę Tomasza Strzempińskiego ozdobioną kunsztownym renesansowym haftem.

Na uwagę zasługuje także obraz Salvator Mundi z końca XV wieku pochodzący z Katedry Wawelskiej, który jest przykładem wybitnego małopolskiego malarstwa późnego gotyku, nawiązującego w swej stylistyce do malarstwa niderlandzkiego. Umieszczono tu także jedenastowieczne fragmenty kamiennej budowli z zachowaną dekoracją plecionkową.

SALA SKARBCA KATEDRALNEGO W. XVII-XX

W tej części Muzeum prezentowane są dary przekazane dla Katedry Wawelskiej przez duchowieństwo i możnowładców między XVII a XX wiekiem. Znajdują się tu paramenty liturgiczne (kielichy, monstrancje) używane podczas szczególnych uroczystości w Katedrze na Wawelu.

Warto zwrócić tu uwagę na bogato zdobioną siedemnastowieczną monstrancję fundacji biskupa Stanisława Dąmbskiego, używaną wyłącznie do wystawiania Najświętszego Sakramentu w Wielki Piątek oraz w czasie uroczystej procesji rezurekcyjnej w Wielką Sobotę. Przedstawia ona Chrystusa pod postacią Hostii, któremu towarzyszą postaci ze Starego (Abraham, Melchizedech) i Nowego Testamentu (Matka Boża, św. Józef, św. Piotr).

Są tu wspaniale kielichy mszalne gromadzone przez biskupów krakowskich. Wśród dzieł rzemiosła artystycznego zwraca uwagę bogato zdobiona siedemnastowieczna złocona misa i dzban. Można tu również podziwiać elementy strojów liturgicznych biskupów krakowskich. Najwyższy poziom sztuki złotniczej reprezentuje pochodząca z XVII wieku infuła biskupa Andrzeja Lipskiego ozdobiona tysiącem szlachetnych i półszlachetnych kamieni.

Znajdziemy tu także ornaty fundowane przez królów i biskupów dbających o uświetnienie liturgii katedralnej, wykonane z drogocennych tkanin, zdobionych szlachetnymi kamieniami, które były zamawiane u najlepszych złotników i hafciarzy. Jednym z najnowszych eksponatów prezentowanych w tej części wystawy jest srebrny neogotycki pastorał biskupa Adama Sapiehy, wykonany w 1918 roku. W jego górnej części znajduje się figurka św. Stanisława, patrona Katedry Wawelskiej, podtrzymywana przez anioła.

SALA PAPIESKA

Ostatnia część ekspozycji obejmuje pamiątki związane z Papieżem Janem Pawłem II, który jeszcze jako Kardynał Metropolita Krakowski przekształcił Muzeum Diecezjalne na Wawelu w Muzeum Katedralne i nadał mu szczególną rangę. Są tu Jego szaty, które nosił jako Kardynał (sutanna, biret, piuska i pas) oraz jako papież Jan Paweł II. Możemy tu zobaczyć dar włoskich złotników: papieską infułę dekorowaną złotymi blaszkami z wizerunkami m. in. Matki Bożej Częstochowskiej, symbolami Ewangelistów oraz herbem Jana Pawła II, przekazaną Katedrze Wawelskiej podczas drugiej pielgrzymki do Polski w 1983 roku.

Jest tu także płyta pamiątkowa ofiarowana w 1978 roku Papieżowi Janowi Pawłowi II przez dziennikarzy włoskich. Płyta ta jest odwzorowaniem pierwszej strony nadzwyczajnego wydania oficjalnego dziennika watykańskiego „L’Osservatore Romano” z 16 października 1978 roku, informującego o wyborze na papieża Metropolity Krakowskiego Kardynała Karola Wojtyły. Możemy tu też zobaczyć fotel Ojca Świętego z Jego ostatniej, ósmej pielgrzymki do Polski, podczas której odwiedził Katedrę Wawelską w dniu 18 sierpnia 2002 roku.

Znajduje się tu także kolekcja egzotycznych pamiątek z podróży papieskich. Zapoczątkował ją pucharek wykonany z orzecha kokosowego i srebra, który był darem Karola Wojtyły, wówczas Metropolity Krakowskiego, dla Muzeum Katedralnego w dniu jego otwarcia 28 września 1978 roku.